Nie możemy czekać z nową edukacją dla bezpieczeństwa kilku lat

Przygotowanie nowej podstawy programowej, obejmującej również edukację dla bezpieczeństwa, to element rozłożonej na lata reformy edukacji „Reforma26. Kompas Jutra”. Ma być ona wprowadzana do szkół stopniowo: we wrześniu 2026 r. ma zacząć obowiązywać w klasach I i IV szkoły podstawowej, od września 2027 r., w I klasach szkół ponadpodstawowych, a w podstawówce obejmie kolejne dwa roczniki. W następnych latach ma objąć kolejne roczniki uczniów szkoły podstawowej i szkół ponadpodstawowych.

W rozmowie z PAP szefowa Ministerstwa Edukacji Narodowej zaznaczyła jednak, że „edukacja dla bezpieczeństwa nie może czekać”, tzn. „nasze bezpieczeństwo nie może czekać”.

- Żyjemy w trudnych czasach. Nawet ostatnie wydarzenie - inwazja dronów ze strony Rosji - pokazuje, że naprawdę musimy przygotowywać dzieci i młodzież. I najlepszym miejscem do przygotowania ich - również na sytuacje kryzysowe i radzenie sobie z nimi - jest szkoła - powiedziała. - Uważam, że nie możemy czekać z edukacją dla bezpieczeństwa kilku lat. Dlatego poprosiłam kilka dni temu (...) o opracowanie możliwie jak najszybszego wdrożenia - ja bym bardzo chciała, żeby to był 1 września 2026 r. - dodała.

Zaznaczyła, że oczywiście, wymaga to przygotowania przynajmniej materiałów dla nauczycieli, bo - jak przypomniała - podręcznik nie jest konieczny do prowadzenia zajęć. - Oczywiście, bywa pomocą, natomiast tu będzie też bardzo duża potrzeba z naszej strony szybkich działań - dodała. - Rozmawiałam też o tym z departamentem, który odpowiada za kształcenie ogólne, że podstawa programowa musi być skonsultowana, ale trzeba się przygotować do tego, żeby od 2026 r. zaczęła obowiązywać. - To jest cel, który sobie wyznaczyłam - powiedziała ministra.

Przedmiot edukacja dla bezpieczeństwa jest obowiązkowy w klasie VIII szkoły podstawowej i w klasie I liceum ogólnokształcącego, technikum i szkoły branżowej I stopnia.

W podstawie programowej przedmiotu zapisano, że służy on przygotowaniu uczniów do właściwego zachowania i odpowiednich reakcji w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia i życia oraz w stanach nadzwyczajnych. Przedmiot obejmuje treści kształcenia z zakresu bezpieczeństwa państwa, organizacji działań ratowniczych, pierwszej pomocy i edukacji obronnej.

Z przygotowanej przez Instytut Badań Edukacyjnych - Państwowy Instytut Badawczy (IBE-PIB) propozycji nowej podstawy programowej wynika, że eksperci jeszcze bardziej - niż dotychczas - stawiają na praktyczne umiejętności.

W rozmowie z PAP Nowacka powiedziała, że cała reforma oparta jest na praktyce. - Nie tylko: dowiedzieć się, ale i doświadczyć. Nie tylko posłuchać, że są schrony, ale sprawdzić, gdzie są. Nie tylko przeczytać o sygnałach alarmowych, ale wreszcie je usłyszeć. I tych zmian w podstawie programowej jest po prostu bardzo dużo - dodała.

Zwróciła uwagę, że cała „Reforma26. Kompas Jutra” opiera się na umiejętnościach praktycznych, na sprawczości i komunikacji.

- To samo dotyczy podstawy programowej z przedmiotu, który na razie nazywa się edukacja dla bezpieczeństwa, ale myślę, że - nawet symbolicznie - zmiana, chociażby w kierunku przysposobienia obronnego, które część z nas doskonale zna, jest potrzebna, żeby też pokazać, jak ważna dla nas jest obronność - powiedziała Nowacka.

Zapytana, czy resort rozważa zwiększenie liczby godzin tego przedmiotu, wyjaśniła: - Nowe godziny oznaczałyby dodatkowe obciążenie dla uczniów, czego nie za bardzo chcemy wprowadzać, wiedząc jak dzieci już są dzisiaj obciążone. Raczej bym przewidywała, że z przestrzeni, która się pojawi, np. w ramach godzin wychowawczych, część z tych zajęć - doraźnych, profilaktycznych, przygotowujących na sytuacje kryzysowe - będzie można przeprowadzić właśnie w ramach tych godzin wychowawczych - powiedziała.

Jednocześnie zwróciła uwagę na prowadzone od dwóch lat zajęcia z pierwszej pomocy. - To duża zmiana - właśnie w ramach działań na rzecz obrony cywilnej, troski o drugiego człowieka i umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych - zaznaczyła. Ponadto wskazała, że także nowy przedmiot - edukacja zdrowotna - to też „odporność i przeciwdziałanie fake newsom”.

W propozycji nowej podstawy programowej edukacji dla bezpieczeństwa zapisano, że przedmiot ma na celu m.in. rozwijanie umiejętności takich jak działanie w sytuacjach zagrożeń oraz zapobiegania im oraz budowanie i wzmacnianie postaw proobronnych, czyli gotowości do obrony kraju, zarówno w wymiarze militarnym, jak i cywilnym.

Uczniowie powinni umieć m.in. rozpoznawać komunikaty alarmowe i ostrzegawcze, w szczególności alerty Rządowego Centrum Bezpieczeństwa i Regionalnego Systemu Ostrzegania, sygnały dźwiękowe i stosować się do nich w sytuacji wystąpienia zagrożenia oraz weryfikować informacje o zagrożeniach w wiarygodnych źródłach.

Podstawa składa się z trzech działów tematycznych: Bezpieczeństwo i ochrona ludności przed skutkami nadzwyczajnych zagrożeń; Podstawy pierwszej pomocy; Kształtowanie postaw proobronnych. W każdym dziale nauczyciel wybiera do realizacji - jako uzupełnienie - przynajmniej jeden fakultatywny efekt uczenia się. Wśród propozycji są: posługiwanie się gaśnicą lub innym podręcznym sprzętem gaśniczym; ocena bezpieczeństwa wybranych miejsc, zwłaszcza domu, przestrzeni publicznej i cyfrowej; opisywanie działań informacyjnych kierowanych do społeczności lokalnej w sytuacjach kryzysowych i potrafi podjąć je w sytuacji zagrożenia; charakteryzuje wybrane organizacje społeczne działające na rzecz bezpieczeństwa i w miarę możliwości wspiera je.

Prace nad 22 projektami podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej rozpoczęły się w marcu 2025 r. Ich autorów IBE-PIB wyłonił w ogólnopolskiej rekrutacji. Projekty przeszły proces recenzji. Każdą podstawę oceniało niezależnie co najmniej czterech ekspertów – nauczycieli i ekspertów dziedzinowych.

Propozycje nowych podstaw programowych stanowią pierwszy etap prac. Po wysłuchaniu publicznym, które częściowo odbyło się w czwartek i piątek, zostaną przekazane do MEN wraz z raportem z wysłuchania. Resort, po przeprowadzeniu konsultacji społecznych, zadecyduje o ostatecznym kształcie podstaw programowych dla przedszkola i szkoły podstawowej.(PAP)

pak/ jann/ mow/